Kỹ năng sống là gì?
Kỹ năng sống là khả năng cá nhân ứng xử trong những tình huống cụ thể một cách chủ động và hiệu quả, đặc biệt với các vấn đề trong cuộc sống của họ. Với vị thành niên, kỹ năng sống là rất cần thiết để các bạn chủ động giải quyết những vấn đề liên quan đến công việc học tập, vấn đề giới, bạo lực trên cơ sở giới ở trường học, các vấn đề SKSS-TD ở tuổi vị thành niên và những vấn đề liên quan đến quyền được học tập, phát triển và theo đuổi ước mơ. Ví dụ như khi cần quyết định về SKSS/SKTD như quan hệ tình dục (QHTD) với người yêu, ở tuổi vị thành niên, việc từ chối điều đó như thế nào, thuyết phục thế nào .... đều là những thách thức mà vị thành niên cần được chuẩn bị tốt về kỹ năng sống mới có thể thực hiện được.

Các kỹ năng sống nào cần được chuẩn bị?
Kỹ năng xác định giá trị:

• Là khả năng xác định các giá trị sống, niềm tin, thái độ, quan điểm nào là quan trọng nhất và sẽ áp dụng trong cuộc sống của vị thành niên.
• Ví dụ: vị thành niên chọn giá trị tình dục sau hôn nhân, không tình dục trước hôn nhân thì vị thành niên sẽ cần xác định thái độ một cách dứt khoát từ chối mọi đề nghị, gợi dục từ người yêu và bất cứ một đối tượng nào là luôn hành động theo định hướng đó.

Kỹ năng ra quyết định:

• Là khả năng vị thành niên đưa ra được quyết định cho mình dựa trên cơ sở có đầy đủ thông tin và ý thức được kết quả và cả những trở ngại từ quyết định của mình. Kỹ năng ra quyết định cũng bao gồm cả việc phân tích các lựa chọn/ giải pháp trước mỗi tình huống cụ thể, như việc: từ chối việc quan hệ tình dục, có thể sẽ mất đi người yêu hiện nay, thì vị thành niên có chấp nhận được kết quả này không, để kiên định với hướng xử trí của mình, hoặc lựa chọn biện pháp tình dục an toàn không có nghĩa là nói không với tất cả các hành vi tình dục... tuy nhiên, giải pháp nào đó có đảm bảo cho việc vị thành niên dừng đúng lúc và không bị vượt rào?
• Do vậy, điều quan trọng là mỗi cá nhân cần dự kiến được càng nhiều càng tốt những hậu quả trước khi ra quyết định cuối cùng tối ưu nhất.

Kĩ năng kiên định:

• Là khả năng tự nhận biết được điều mình muốn hoặc không muốn với mỗi vấn đề và giữ vững được quan điểm cho dù có những yếu tố, tác động từ người khác và bên ngoài.
• Ví dụ, bạn kiên định với việc không vượt rào trước hôn nhân, thì bạn sẽ phải xác định rõ những điểm được/ mất khi bạn từ chối mọi lời đề nghị của người yêu/ bạn tình và giữ vững quan điểm đó.

Kỹ năng đặt mục tiêu:

• Là khả năng tự xác định những gì mà vị thành niên muốn thực hiện, muốn đạt tới trong cuộc sống và đặc biệt liên quan đến tình yêu, tình dục, sức khỏe sinh sản.
• Mục tiêu đó cần phải trả lời bằng những câu hỏi sau:
  • Mình mong muốn có được điều gì? để đạt được điều đó thì mình phải làm gì, như thế nào, làm thời điểm nào và cần ai giúp đỡ...
  • Ví dụ, mục tiêu một nữ vị thành niên là trở thành một phụ nữ có năng lực, có thể chủ động kiểm sống và độc lập trong cuộc sống, thì nữ vị thành niên đó sẽ cần xác định rõ, mình làm thế nào để được độc lập, tự chủ trong cuộc sống: cần học gì, nghề gì, cần ai hỗ trợ để tiếp tục đi học...

Kỹ năng giao tiếp:
Là khả năng có thể sử dụng trong giao tiếp hàng ngày để có thể diễn đạt mong muốn, cảm xúc, suy nghĩ của bản thân, đồng thời hiểu được quan điểm, thái độ và mong muốn của người khác.

Kỹ năng từ chối:

• Là khả năng nói không với một đề nghị hoặc một lời mời của người khác làm một việc mà mình không muốn làm. Đặc biệt khi được đề nghị đến các vấn đề có liên quan đến SKSS-TD như đề nghị quan hệ tình dục, đề nghị cưới ở tuổi vị thành niên... Nhiều VTN/TN không dám từ chối vì người yêu/ bạn tình không bằng lòng dẫn đến việc có những hành vi nguy cơ ngoài mong muốn của vịt hành niên.
• Kỹ năng từ chối bao gồm cả kỹ năng thương thuyết, để đạt được mục tiêu, đảm bảo sự kiên định và các giá trì của mình nhưng không mất đi mối quan hệ tình yêu hoặc gia đình.

Ứng dụng kỹ năng sống với SKSS-TD vị thành niên?
Từ chối quan hệ tình dục trước hôn nhân:

• Tình huống này cần có những kỹ năng xác định giá trị, khi quan hệ tình dục trước hôn nhân đi ngược lại các giá trị của gia đình, của bản thân vị thành niên, thì việc quan hệ tình dục đó sẽ dẫn đến những tổn thương về giá trị, cảm xúc, đặc biệt sẽ làm vị thành niên luôn ân hận, tự ti, tự đổ lỗi, đồng thời cũng đòi hỏi kỹ năng kiên định, kỹ năng từ chối và thuyết phục người yêu/ bạn tình về việc chưa quan hệ tình dục vẫn có tình yêu tốt đẹp... trong trường hợp thuyết phục không thành công, thì vị thành niên cần chuẩn bị tâm lý về việc, nếu người yêu/ bạn tình chỉ mong muốn quan hệ tình dục mà không quan tâm đến mong muốn của bạn ấy thì có nên duy trì tình yêu đó không?

Thương thuyết về tình dục an toàn có sử dụng bao cao su:
Tình huống này rất thường gặp và bạn trai thường là đối tượng từ chối sử dụng bao cao su với những lý do không tin tưởng vào tình yêu, mất khoái cảm, không chân thành trong tình yêu...
Tuy nhiên, để thương thuyết thành công thì vị thành niên cần nắm vững về bao cao su là biện pháp an toàn về tình dục, nó giúp phòng tránh các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục, và chuẩn bị cách thuyết phục phù hợp, đặc biệt cần kiên định nếu mong muốn sử dụng bao cao su (đặc biệt khi không rõ mức độ không có bệnh của bạn tình/ người yêu).
Chìa khóa của việc trao đổi và thương thuyết về tình dục, giới là sự chân thành thẳng thắn. Không nên ngại phải nói chuyện với người yêu/ bạn tình về việc quan hệ tình dục trong khi hai người đã/ hoặc sẽ thực hiện hành động đó. Những giá trị riêng về SKSS-TD cũng cần được trao đổi thẳng thắn để đánh giá mức độ tình cảm và sẵn sàng chấp nhận mong muốn của mình từ phía người yêu/ bạn tình.